-
1 общежитие
1. сятаҡ, ятаҡхана2. собщественный бытбергә йәшәү (тороу), йәмғиәт тормошо, ижтимағи тормош -
2 коллегиальность
жколлегиаллекбер төркөм кешеләрҙең бергәләшеп эш башҡарыу формаһы -
3 колония
жв) чит шәһәрдә, чит илдә яшәүче якташлар төркемег) махсус максатларны күздә тотып, мәс. аерым группа кешеләрне дәвалау, тәрбияләү, төзәтү өчен оештырылган бергә яшәү урыныд) биол. бергә укмашып яшәүче микроблар, бөҗәкләр төркеме -
4 соль
I1. жтоҙ2. ж перен.төп нигеҙ, булмыш, асыл3. ж перен.төп мәғәнә4. жкого-чегоиң яҡшы вәкилдәре, мәртәбәле кешеләр5. жтоҙкислотаның водородын металл алмаштырғандан барлыҡҡа килгән химик матдәсоль земли — донъя тотҡаһы, донъя терәге
пуд соли съесть — бергәләп күпте күреү, күп бергә булыу
IIж нескл.; муз.сольмузыка гаммаһының бишенсе нотаһы -
5 коллегия
1. жколлегияадминистратив, башҡарма йәки кәңәшмә орган булып ойошҡан вазифалы кешеләр төркөмө2. жколлегияҡайһы бер профессия кешеләренең бергә эшләү өсөн берләшмәһе3. жколлегияРәсәйҙә ХVIII б. үҙәк хөкүмәт учреждениеларының исеме -
6 свет
I1. мяҡтылыҡ, яҡты, нурдневной свет — көндөҙгө яҡтылыҡ, көн яҡтыһы
2. м разг.рассветтаң, таң атыу3. мисточник освещенияут4. м перен.сатҡы, нурни свет ни заря — бик иртә, ҡара таңдан, таң тишегенән
пролить свет — асыҡлау, асыҡлыҡ индереү, төшөндөрөп биреү
II1. мвселеннаядонъя, ер йөҙө, йыһан2. м уст.обществобарлыҡ кешеләр, халыҡ3. мвысшее обществойәмғиәттең (иң) алдынғы вәкилдәре (кешеләре), элитана край света — ҡош та осоп етмәҫ ергә, ер сигенә, йәһәннәм тишегенә
ни за что на свете — һис бер ваҡытта ла, бер ҡасан да, һис тә, бер нисек тә
явиться (появиться) на свет: — 1) донъяға килеү (тыуыу)
2) донъяға сығыу, донъя күреү (баҫылып сығыу – китап һ.б.); на чём свет стоит (ругать) — эттән алып эткә һалыу, эт тиреһен битенә ҡаплау
сжить со света — көн күрһәтмәү, яҡты донъянан ебәреү, башына етеү, ҡәбергә индереү
-
7 башка
I 1. прил.1) друго́й, ино́й; не э́тот (упомянутый)башка вакытта — в друго́е вре́мя
башка очракларда (хәлләрдә) — в други́х слу́чаях (обстоя́тельствах)
«сөймә мине, сөй башканы» дигәнче сөячәгем — ( песня) бу́ду люби́ть тебя́ до те́х по́р, пока́ не ска́жешь: «не люби́ меня́, люби́ друго́го»
2) друго́й, отли́чный, отлича́ющийся ( от упомянутого в контексте), не тотбашка дөнья, башка кешеләр — друго́й мир, други́е лю́ди
заманалар башка хәзер — тепе́рь времена́ не те
3) друго́й, остально́й, про́чийГали килде, башкалар юк — Гали пришёл, а про́чих нет (не видно)
2. нареч.һәм башкалар — и про́чие
1) врозь, разде́льноторулары бергә, ашау-эчү башка — живу́т вме́сте, но едя́т-пьют врозь
2) в параллельно-противопоставленных выражениях одно́ дело..., друго́е...уен башка, эш башка — одно́ де́ло - игра́, рабо́та - (совсе́м) друго́е
II послелог; с исх. п.мал башка, кардәшлек башка — одно́ де́ло - иму́щество, друго́е - ро́дственные отноше́ния
1) кро́ме, поми́мо ( чего); исключа́ямоннан башка — кро́ме э́того
2) (без кого, чего)уйнамыйм да, җырламыйм да син дускаемнан башка — ( песня) я не пою́ и не игра́ю без тебя́, дру́га ми́лого
•- башка чыгу -
8 буталу
1) страд. от бутау I 1)-4), 6)2) возвр. запу́тываться/запу́таться, оказа́ться опу́танным, свя́занным в движе́нияхаяклар толып чабуларына буталды — но́ги запу́тались в по́лах тулу́па
3) меша́ться, спу́тываться/спу́таться; переме́шиваться/перемеша́ться, сме́шиватьсябашымда бөтен нәрсә буталды — в голове́ всё спу́талось
фикерләрем бөтенләй буталды, мин бернәрсә дә аңламыйм — мы́сли у меня́ спу́тались (смеша́лись, перемеша́лись), ничего́ не понима́ю
4) пу́таться (между кем-л.), верте́ться, крути́ться (около кого-л.), блужда́ть, болта́ться разг.карт көннәр буена балыкчылар янында бутала иде — стари́к це́лыми дня́ми крути́лся во́зле рыбако́в
балалар әниләре янында бутала — де́ти кру́тятся о́коло ма́тери
5) сме́шиваться/смеша́ться, переме́шиваться/перемеша́тьсябөтен әйберләр буталган — все ве́щи перемеша́лись
юллар, хәрефләр, сүзләр бергә бутала башладылар — стро́ки, бу́квы, слова́ на́чали сме́шиваться
6) спу́тываться/спу́таться, запу́тываться/запу́таться, сбива́ться/сби́ться (в речи, мыслях и т. п.), прийти́ в расте́рянность, замеша́тельствоҗавап биргәндә буталу — запу́таться при отве́те
шаһит буталып бетте — свиде́тель соверше́нно запу́тался
биегәндә буталу — сбива́ться в та́нце
акча санаганда буталу — спу́таться при счёте де́нег
7) плута́ть, спу́тываться/спу́таться, сбива́ться/сби́ться ( с пути)уңга китәсе урында, сулга киткәнбез, бөтенләй буталдык — вме́сто того́, что́бы идти́ напра́во, пошли́ нале́во, совсе́м сби́лись
8) разг. запу́тываться/запу́таться; ока́зываться/оказа́ться в безвы́ходном положе́ниитормыш ваклыкларында буталу — запу́таться в ме́лоча́х жи́зни
9) разг. пу́таться, спу́тываться/спу́таться, якша́тьсяначар кешеләр белән буталу — пу́таться с плохи́ми людьми́
хатыннар белән буталу — спу́таться с же́нщинми
•- буталып йөрү
- буталып калу -
9 укмашу
неперех.1) прям.; перен. ко́мкаться/ско́мкатьсяаның чәчләре укмашкан — у него́ ско́мкались во́лосы
аерым көйләрдән укмашкан — ско́мканный из ра́зных мело́дий
2) спека́ться/спе́чьсякан укмашкан — спекла́сь кровь
3) перен. спла́чиваться/сплоти́ться в гру́ппу; группирова́ться/сгруппирова́ться; сгру́ди́ться || сплоче́ние; группирова́ние, группиро́вкакешеләр бергә укмашканнар — лю́ди сгру́дились в одну́ ку́чу
4) в знач. нареч. укмашып гру́ппами, ску́ченноукмашып утыру — расположи́ться ску́ченно ( группами)
• -
10 совокупный
-ая; -оебердәм..., бергәләп..., берләштерелгән -
11 гурьба
1. ж; разг.төркөм, көтөүкешеләргә ҡарата2. ж; разг. в знач. нареч. гурьбоййыйнаулашып, бергәләшеп -
12 золотой
1. прил.алтын...ы2. прил.алтынлы3. прил.алтын (төҫөндәге)4. прил.перен.алтын, бик яҡшы, затлы5. прил. перен.бәхетле, хозурлы6. прил. перен.в обращенииалтыным7. в знач. сущ. м золотойалтын аҡсазолотая осень — алтын көҙ (һары япраҡлы, ҡояшлы көҙ)
золотое дно — бик төшөмлө урын, Эндрәй ҡаҙнаһы
золотой век — алтын дәүер (фәндең, сәнғәттең сәскә атыу осоро)
золотой дождь — ҙур табыш, төшөм
золотой фонд: — 1) алтын фонд (дәүләттең алтын һ.б. хазиналары)
2) бик ҡәҙерле (кешеләр төркөмө һ.б., мәҫ., әҙәбиәт, сәнғәт эшмәкәрҙәре); золотые руки — алтын ҡулдар (оҫталар)
золотых дел мастер — алтын оҫтаһы, зәргәр
-
13 колония
1. жколонияимпериалистик дәүләт тарафынан баҫып алынған, иҙелгән ил2. жколониясит илдән йәки өлкәнән буш ятҡан ергә күсеп ултырған халыҡтың ауылы3. жколонияяҡташтар берекмәһе4. жколонияберәй маҡсат менән йыйылған кешеләрҙең торлаҡ урыны5. ж биол.колониябергә берегеп йәшәгән тереклектәр төркөмө
См. также в других словарях:
публика — Театрга, кинотеатрга, циркка һ. б. ш. урыннарга җыелган тамашачылар. Җыелган халык, кешеләр. Вакытларын бергә уздыра торган кешеләр төркеме; җәмәгать … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
коллегиаль — с. Сайланып куелган бер төркем кешеләр тарафыннан бергәләп алып барыла торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гаилә — Бергә яшәүче ир, хатын, балалар һәм якын туганнардан торган кешеләр төркеме; Семья … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
табын — (ТАБЫНЛЫК) – 1. Бергәләшеп ашау өчен түгәрәкләнеп яки бер өстәл тирәсендә утырышкан кешеләр төркеме. Бергәләшеп ашау 2. Юлда, сәфәрдә һ. б. ш. чакларда бергә, уртак чыгым белән ризыкланырга килешкән кешеләр җыелмасы 3. Кунак, сый мәҗлесе 4. Кунак … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аеру — 1. Бөтенне яки тоташ нәрсәне ике яки берничә кисәккә, өлешкә бүлү, ике яки берничә итү 2. Ике яки берничә нәрсә арасында чик булдыру; әйберләрне бүлеп кую. Төркем булып бергә торган әйберләр яки кешеләр арасыннан юл яру, як якка тайпылдырып, ачык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кооперация — 1. Бер үк хезмәт процессында яки хезмәтнең үзара бәйләнгән төрле процессларында күп кешеләрнең бергәләп эшләүләренә нигезләнгән хезмәт оештыруның бер формасы 2. Промысел, сәүдә, авыл хуҗалыгы һ. б. ш. эшләрне бергәләп алып бару өчен материал яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
юлдаш — 1. Юлда, сәфәрдә бергә баручы яки бергә йөрергә килешкән кеше. Кешегә юл кыенлыкларын кичерергә мөмкинлек бирә яки булышлык итә торган хайваннар тур. 2. Иптәш, дус (башлыча сәяхәттә, читтә һ. б. йөргән кешеләр тур.). Көрәштәш, мәсләктәш, теләктәш … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
түгәрәк — с. 1. Шар, боҗра, әйләнә һ. б. ш. рәвешле; шундый формада булган и. Шундый әйбер 2. Кырлары йомры, түгәрәкләнгән булган 3. күч. Тулы, симез, юан, йомры (гәүдә тур.) 4. и. күч. Әйләнә, боҗра. Әйләнә рәвешендә тыгызланып баскан (утырган) кешеләр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
көтү — I. 1. Кемнең яки нәр. б. килүен яисә нәр. б. булуын алдан белеп саклап тору; очратырга, каршы алырга әзер булып тору, исәп тоту, ышану, шуны теләү, өмет итү 2. Берәр нәрсәнең булуына ышанып торып, саклап торып вакыт уздыру 3. Кем өчен дә булса… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җәмәгать — и. 1. Җәмгыять (1) 2. Җәмгыять (2,3). с. Коллектив катнашында яки коллективның аерым вәкилләре тарафыннан башкарыла торган. Аерым бер категориягә, төргә, җенескә һ. б. ш. караган төркем; (шулар) дөньясы, заты хатын кыз җәмәгате эт җәмәгатен ярата … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җәмгыять — 1. Матди тормышның уртак конкрет тарихи шартларында берләшкән кешеләр җыелмасы. Кешелек җәмгыяте үсешендә билгеле бер экономик политик строй 2. Чыгышы, җәмгыятьтә тоткан урыны, интереслары һ. б. уртак булган кешеләр төркеме – җәмгыятьнең билгеле… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
